پیوند استوار توحید و ولایت در حدیث «سلسلة الذهب»

حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک رسول خدا و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام(ص) است، ایشان در سن ۳۵ سالگی عهده‌دار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان شدند؛ حیات هشتمین امام شیعیان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختی‌ها و رنج بسیاری را بر امام رضا(ع) روا داشتند و سرانجام مأمون عباسی ایشان را در سن ۵۵ سالگی به شهادت رساند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از القاب مشهور امام هشتم، «عالم آل محمد» است که این لقب نشانگر ظهور علم و دانش حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) هست و همین یک لقب کافی است تا ما را نسبت به جایگاه علمی این امام همام در بین ائمه و بزرگان دینی آگاه کند؛ جلسات مناظره متعددی که امام رضا(ع) با دانشمندان بزرگ عصر خویش، به‌ویژه علمای ادیان مختلف انجام داد و در همه آن‌ها با سربلندی تمام بیرون آمد گواهی بر این لقب است.

حدیث «سلسله‌الذهب» از احادیثی است که امام رضا(ع) به نقل از رسول خدا(ص) و به نقل از جبرائیل از سوی خداوند در باب توحید و شروط آن بیان فرمودند، امام هشتم این حدیث را هنگام عبور از نیشابور به طرف مرو بیان کرده‌اند. راویان این حدیث همگی امامان معصوم‌ هستند تا به پیامبر(ص) و سرانجام به خداوند می‌رسد،‌به همین دلیل این حدیث را «سلسله‌الذهب» به معنای «زنجیره زرّین» توصیف کرده‌اند؛ بر اساس این حدیث، اعتقاد به توحید باعث نجات از آتش جهنم است، ولی امام رضا(ع) خود را شرط این نجات معرفی کرده‌است؛ به گفته عالمان شیعه، منظور امام رضا(ع) اعتقاد به امامت است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمود رجبی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با ایکنا از قم، امام رضا(ع) را در ابعاد مختلف الگو و سرمشق شیعیان دانست و اظهار کرد: امام رضا(ع) از نظر علمی تأثیر زیادی در حل مشکلات و شبهات و مبارزه با تفکرات انحرافی اسلام داشتند و به همین دلیل ایشان را «عالم آل محمد» نامیدند.

قائم مقام موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: ایشان با سایر مکاتب و فرقه‌های اسلامی مناظراتی داشته تا آن‌ها را از عقاید و باورهای درست آگاه و به سوی مکتب اهل‌بیت(ع) و اسلام ناب محمدی هدایت کنند؛ لذا عالمان باید به محتوا و اخلاق مناظره‌های امام رضا(ع) دقت کنند و متون مناظره درست را بیابند.

این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به حدیث سلسله‌الذهب، گفت: هنگام ورود امام رضا(ع) به شهر نیشابور، مردم از حضرت درخواست توصیه‌ای داشتند که ایشان حدیث سلسله‌الذهب را قرائت کردند و عرضه و طرح این حدیث غنی، یک فعالیت سیاسی و فرهنگی است.

حجت‌الاسلام رجبی با اشاره به اینکه این حدیث بیانگر این است که از شروط اقرار به کلمه لا اله الا‌الله که مقوم اصل توحید در دین است، اقرار به امامت امام رضا(ع) و اطاعت از امام است، افزود: امام در این حدیث شرط رهایی از عذاب را توحید و شرط توحید را پذیرفتن امامت و ولایت می‌دانند؛ این حدیث اصول فرهنگ اهل‌بیت(ع) را معرفی کرده و مسیر ولایتمداری را مشخص می‌کند.

مناظرات علمی حضرت و تبیین معارف توحیدی و کلامی

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به مناظرات و جلسات علمی امام رضا(ع)، اظهار کرد: جدل‌های زمان ایشان در زمینه مباحث اعتقادی و فکری بود و امام رضا(ع) تلاش زیادی برای تبیین اعتقادات حقیقی به مردم کردند.

وی ادامه داد: حضرت با وجود آراء مختلف علمی، توانستند معارف بلند توحیدی، فقهی، کلامی و مسائل اجتماعی و به خصوص شناخت خدای متعال و اهل‌بیت(ع)  را با حضور در گفت‌وگوهای سنگین علمی با متکلمان فرقه‌های مختلف کلامی و تمام کسانی که در آن زمان در جهان اسلام یک خط فکرى ‏داشتند برای مردم و همه جامعه بشری تبیین کنند و بخشی از این معارف ارزشمند در کتاب گران‌سنگ «عیون اخبارالرضا» ذکر شده‌است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه حدیث سلسله الذهب یکی از موارد روشن و شفاف در تبیین پیوند توحید امامت است، گفت: یکی از محورهای مهم این مناظرات اثبات حقانیت اهل‌بیت(ع) بود که با وجود اختناق سیاسی زمان عباسی بر تبیین جایگاه امامت  تأکید زیادی داشتند. 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه امام رضا(ع) در روش سیاسی خود معرفت سیاسی را برای مسلمانان تبیین کردند، تصریح کرد: ایشان در ظاهر و با اکراه ولایتعهدی را پذیرفتند اما از این شرایط به بهترین نحو برای تبیین حقیقت و سیاست درست استفاده کردند.

یوسفی مقدم بیان کرد: امام رضا(ع) در دوران ولایتعهدی ضمن حفظ مذهب اهل‌بیت(ع) به تبیین سیاست پرداختند و خلافت حقیقی را برای مردم تبیین کردند.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۳۹۲۸۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فضائل و برکات وجودی حضرت فاطمه معصومه(س)

حضرت فاطمه معصومه(س)، کریمه اهل‌بیت(ع)، شفیعه روز جزا و تنها امامزاده‌ای است که چهار امام معصوم(ع) به زیارت ایشان سفارش کرده و پاداش زیارت بامعرفت ایشان را بهشت دانسته‌اند. به مناسبت سالروز ولادت حضرت معصومه(س) و آغاز دهه کرامت، درباره فضائل وجودی و معنوی و برکات بارگاه مطهر ایشان در قم، با حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند، رئیس مرکز تحقیقات بنیادین فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

بحث را با بررسی ابعاد شخصیتی و جلوه‌های وجودی حضرت فاطمه معصومه(س) آغاز کنیم.

حضرت معصومه(س) خواهر تنی امام رضا(ع) و از برجسته‌ترین امامزادگان واجب‌التعظیم هستند. یکی از نشانه‌های جایگاه والای معنوی حضرت معصومه(س)، وارد شدن زیارت‌نامه مأثور از امام معصوم(ع) برای ایشان است. ما تنها سه امامزاده داریم که امام معصوم(ع) برای آن‌ها زیارت‌نامه انشا فرموده‌اند: حضرت عباس(ع)، حضرت علی‌اکبر(ع) و حضرت معصومه(س). یکی از دقایق معرفتی و معنوی زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) این است که با خطاب حاضر به پیامبران و ائمه اطهار(ع) آغاز می‌شود و سپس به حضرت معصومه(س) سلام و اظهار ارادت می‌کنیم، یعنی این‌ها حاضرند و همان‌طور که به حضرت معصومه(س) که در محضرشان هستیم، سلام می‌دهیم، با همان خطاب، ائمه معصومین(ع) را نیز مورد خطاب قرار می‌دهیم و بیانگر این است ارواح طیبه معصومین(ع)، به مقام و مرقد مطهر حضرت معصومه(س) توجه دارند. افزون بر این، مضامین بلندی که در این زیارت‌نامه وجود دارد، به‌خوبی بیانگر سجایای اخلاقی و منزلت معنوی این بانوی بزرگوار است؛ برای نمونه در زیارت‌نامه آن حضرت می‌خوانیم: «شما دارای شأن ویژه‌ای نزد خدای متعال هستید». این شأن مسلماً به‌واسطه پاکی و طهارت باطنی آن حضرت است. مقام معنوی آن حضرت به اندازه‌ای است که امامان معصوم(ع) پیش از ولادت آن حضرت، بشارت آمدنشان را به شیعیان داده بودند. همچنین امید مجاورت و مؤانست و حشر با محمد و آل‌محمد(ع) به واسطه زیارت آن حضرت در زیارت‌نامه ایشان آمده است.

آیا لقب «معصومه» برای این بانوی عظیم‌الشأن، دلالت بر عصمت ایشان دارد؟

خیر، چون آن حضرت جزو ائمه معصومین(ع) نبودند بدیهی است برای ایشان ادعای عصمت نداریم. آن حضرت در خانه اهل‌بیت(ع) رشد کردند و به حدی از تقوا و پرهیز از گناه رسیده بودند که مقامی نزدیک به عصمت داشتند و تالی‌تلو امامان معصوم(ع) یعنی نزدیک‌ترین مقام به معصوم بودند. لقب معصومه هم نشان‌دهنده ارتباط و نزدیکی ایشان به امام معصوم(ع) است.

 حضرت فاطمه معصومه(س)، کریمه اهل‌بیت(ع) و شفیعه روز جزا نیز نامیده شده‌اند. در فرازی از زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة». وجه تسمیه این القاب برای آن حضرت چیست؟

یکی از معتقدات ما شیعیان این است ائمه اطهار(ع)، مقام شفاعت دارند، یعنی به واسطه آبرومندی که نزد خدا دارند، می‌توانند میان ما و خدای متعال واسطه شوند تا رحمت و غفران الهی شامل حالمان شود. اما مقام شفاعت خاص معصومین(ع) نیست و افراد مؤمن نیز به دلیل یاری دین خدا دارای درجاتی از شفاعت هستند. حضرت معصومه(س) با اینکه معصوم نیستند به دلیل شخصیت برجسته معنوی و تقرب به درگاه خدای متعال، منزلت و درجه بالایی در شفاعت دارند و شفاعتشان از بسیاری از مؤمنان دیگر فراگیرتر است. در فرازی از زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم: «ای فاطمه، مرا برای ورود به بهشت شفاعت کن که تو را نزد خدای متعال شأن و مقام برجسته است». این مقام شفاعت، یعنی رسیدگی به شیعیان، یک کرامت است و کریمه بودن ایشان هم ناشی از همین است؛ البته آنچه خصلت کرامت ایشان را مضاعف کرده این است که در طول تاریخ، کرامات و معجزاتی هم از حضرت درخصوص زائرانشان اتفاق افتاده که جلوهایی از شفاعت معنوی ایشان است.

از محدثه و راوی حدیث بودن آن حضرت برایمان بگویید.

محدثه به کسی می‌گویند که اجازه نقل حدیث دارد. هرچند از حضرت معصومه(س) احادیث زیادی در تاریخ ثبت نشده ولی ایشان به درجه‌ای از امانت، انضباط و عدالت -که برای نقل حدیث لازم است- رسیده بودند که اجازه نقل حدیث را داشتند؛ این امر نشان‌دهنده شخصیت علمی و تسلط ایشان به روایات اهل‌بیت(ع) است. ایشان از راویان برخی از احادیث مهم پیامبر(ع) هستند. حدیث غدیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» و حدیث منزلت «انت منی بمنزلة هارون من موسی» از جمله آن‌هاست.

چرا در روایات تا این حد به زیارت بارگاه مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در قم تأکید شده و حتی پاداش زیارت بامعرفت ایشان، بهشت دانسته شده است؟

حضرت معصومه(س) از نادر امامزادگانی هستند که چهار امام معصوم، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع)، به فضیلت زیارت ایشان تأکید کرده و در مضمون مشابهی فرموده‌اند: هر کس حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب است. در برخی از این روایات این قید اضافه شده که هرکس حق معرفت حضرت معصومه(س) را بجا آورد، بهشت بر او واجب خواهد شد. علاوه بر این‌ها روایاتی نیز از معصومین(ع) وارد شده که فرموده‌اند: قم حرم ماست. دلیل این همه تأکید به زیارت ایشان، به جز شأن فردی و مقام معنوی و علمی آن حضرت، مرکزیت یافتن قم به عنوان مرکز تشیع در ایران است. بدیهی است وقتی چند امام معصوم، شیعیان را به زیارت حضرت معصومه(س) در قم تشویق کنند، عده زیادی مجاور حضرت می‌شوند و افراد زیادی هم به عنوان زائر از شهرهای دیگر به این شهر رفت‌وآمد می‌کنند و این مسئله سبب صدور فرهنگ اهل‌بیت(ع) می‌شود. در حقیقت اهل‌بیت(ع) به صورت تاریخی شیعیان را راهنمایی می‌کردند تا تشیع در این خطه مورد اهتمام قرار گیرد. چنان‌که از برکت وجود مطهر حضرت معصومه(س) در قم، حوزه علمیه در جوار مرقد مطهر ایشان شکل گرفت و مراجع و روحانیون تراز اولی مانند حاج شیخ عبدالکریم حائری، آیت‌الله العظمی بروجردی و امام خمینی(ره) در این مکان به تحصیل، تدریس و تربیت شاگرادن پرداختند. مدفن برخی از علمای بزرگ شیعه در جوار حرم حضرت معصومه(س) شرافت مضاعفی به این شهر بخشیده و به برکت مرقد مطهر حضرت معصومه(س) عملاً قم به قطب فقاهت شیعه تبدیل شده است.

خبرنگار: زهرا دلپذیر